Điện năng là loại hàng hoá có vai trò quan trọng không chỉ đối với đời sống hàng ngày của xã hội mà còn có ý nghĩa đối với quá trình phát triển kinh tế – xã hội của mọi quốc gia. Trong thực tiễn, điện năng được sản xuất từ các nguồn năng lượng chủ yếu sau: than đá, sức nước, sức gió, năng lượng mặt trời, năng lượng nguyên tử… Điện năng là loại hàng hoá mang tính chất đặc biệt do không có hàng tồn kho và điện năng cũng không thể dự trữ được như các loại hàng hoá thông thường khác. Trong quá trình tiêu dùng, điện năng được chuyển hoá thành các dạng năng lượng khác như nhiệt năng, cơ năng, quang năng…Vai trò của điện năng đối với nền kinh tế quốc dân là vô cùng to lớn đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu và rộng vào nền kinh tế thế giới cùng với tiến trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước. Điện năng tác động đáng kể đến sự phát triển kinh tế của một quốc gia trong nhiều ngành nghề, lĩnh vực bao gồm: công nghiệp, nông nghiệp, thương mại – dich vụ. Không những vậy, điện năng còn tác động đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và chất lượng cuộc sống của các tầng lớp dân cư trong xã hội. Trong nền kinh tế, điện năng là nguồn nhiên liệu đầu vào của tất cả các ngành nghề – lĩnh vực để sản xuất ra các hàng hoá, dịch vụ. Ngoài ra, trình độ phát triển của quốc gia còn chịu sự tác động của điện năng khi mà mức tiêu thụ điện năng bình quân trên đầu người hiện nay được nhiều quốc gia sử dụng để đo lường mức độ phát triển đất nước. Từ chính những lý do trên đã cho thấy tầm quan trọng của điện năng nói chung và của ngành điện Việt Nam nói riêng trong tiến trình phát triển kinh tế – xã hội. Lịch sử ngành điện Việt Nam đã trải qua nhiều bước đi thăng trầm với sự nỗ lực, cố gắng của Chính phủ và các cơ quan quản lý chuyên ngành với mục tiêu phát triển, hoàn thiện ngành điện để từng bước cung cấp hàng hoá điện năng chất lượng cao cho toàn xã hội và phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế – xã hội. Quá trình hình thành và phát triển ngành điện Việt Nam được khái quát theo những giai đoạn dưới đây:

Giai đoạn 1954-1975: Trong giai đoạn này, Cục Điện lực trực thuộc Bộ Công Thương được thành lập là cơ quan quản lý Nhà nước đầu tiên về lĩnh vực điện. Trong giai đoạn này, hai nhà máy Thuỷ điện và Nhiệt điện là Uông Bí và Thác Bà được xây dựng đã đóng góp đáng kể nâng tổng công suất nguồn điện quốc gia lên 1.326,3 MW.

Giai đoạn 1976 – 1994: Trong giai đoạn này, ngành điện Việt Nam từng bước đáp ứng được nhu cầu điện cho quá trình đổi mới đất nước. Nhiều công trình sản xuất điện năng quan trọng được xây dựng bao gồm: Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại (công suất 440 MW); Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình (công suất 1.920 MW); Nhà máy Thuỷ điện Trị An (công suất 440 MW). Một số lượng lớn các đường dây và trạm biến áp 220 KV được triển khai, điển hình là đường dây 500 KV Bắc Nam có tổng chiều dài là 1.487 km gồm 4 trạm biến áp 500KV được xây dựng và vận hành. Đây là giai đoạn có ý nghĩa quan trọng của ngành điện vì đã làm cho hiệu quả khai thác nguồn điện được gia tăng đáng kể và làm cơ sở cho sự phát triển đối với những ngành liên quan như cơ khí điện, xây lắp điện, tư vấn thiết kế điện.

Giai đoạn 1995-2002: Đây là giai đoạn mà vai trò của ngành điện được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn, có ý nghĩa chiến lược đối với quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước. Ngày 27/01/1995, Chính phủ ban hành Nghị định số 14/NĐ-CP thành lập Tổng công ty Điện lực Việt Nam (gọi tắt là EVN). Để xây dựng và vận hành những công trình trọng điểm ngành điện, Chính phủ đã đề xuất nhiều biện pháp huy động nguồn vốn trong nước và ngoài nước để phục vụ cho quá trình đầu tư trong giai đoạn này. Những công trình điển hình mang tầm chiến lược đối với ngành điện trong giai đoạn này bao gồm: Nhà máy Thuỷ điện Ialy (công suất 475 MW); Nhà máy Thuỷ Nhiệt điện Phả Lại được nâng cấp (công suất 1.000 MW); Trung tâm Điện lực Phú Mỹ (công suất 2.000 MW)

Giai đoạn 2003-nay: Ngành điện giai đoạn này được tái cơ cấu lại với mục đích đảm bảo tính thống nhất và ổn định trong toàn ngành. Theo đó, EVN đã chuyển đổi mô hình phát triển trở thành tập đoàn kinh tế mũi nhọn của quốc gia trong lĩnh vực đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng điện lực. Khối lượng đầu tư xây dựng trong giai đoạn này lên đến 505.010 tỷ đồng, chiếm khoảng 7,14% tổng đầu tư cả nước. Đến cuối năm 2014, cả nước có 100% số huyện có điện lưới và điện tại chỗ; 99,59% số xã với 98,22% số hộ dân có điện lưới. Điện năng đã được cung cấp tới tận các vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu vùng xa; trong đó, khu vực các tỉnh miền núi Tây Bắc đạt 97,55% về số xã và 85,09% số hộ dân có điện; khu vực các tỉnh Tây Nguyên là 100% và 95,17%; khu vực Tây Nam Bộ là 100% và 97,71%.

Luật Điện lực được ban hành ngày 03/12/2014 tạo khuôn khổ pháp lý cho hoạt động điện lực, nâng cao tính minh bạch và sự công bằng đối với các chủ thể tham gia hoạt động trong lĩnh vực điện năng và thúc đẩy phát triển hiệu quả cung ứng cho ngành điện.

Qua đó, Tập đoàn Điện lực và các ban ngành liên quan đã triển khai thực hiện tái cơ cấu ngành điện theo định hướng từng bước thị trường hóa ngành điện một cách minh bạch, canh tranh hơn nhằm nâng cao cả mặt chất và mặt lượng của nguồn cung điện, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và từng bước hoàn thiện thị trường buôn bán điện cạnh tranh trong tương lại.